سابقه تاسیس این رشته تحصیلی با عناوین مدیریت بیمارستان و اداره امور بیمارستانها، به سال ۱۳۳۵ برمیگردد که در آن زمان وزارت بهداری، برنامه هایی به صورت آموزش ضمن خدمات ارائه می کرد و از نظر مالی از طرف سازمان برنامه حمایت می شد. در ششصدمین جلسه شورای دانشگاه تهران مورخ ۲۱/۴/۱۳۴۰ طرح تاسیس موسسه علوم بیمارستانی به تصویب رسید و در این زمینه موافقت نامه ای بین دانشگاه تهران و وزارت بهداری به امضاء رسید و از سال ۴۱-۱۳۴۰ دروس مدیریت بیمارستان بطور رسمی جزء کلاسهای مربوط به تحصیلات عالی تخصصی دانشگاه قرار گرفت و آقای دکتر محمد صدری استاد دانشکده پزشکی از طرف رئیس دانشگاه تهران به سرپرستی این دوره منصوب شد. پس از آن طرح مدیریت بیمارستان منطبق با اساسنامه فوق تنظیم و به تصویب مقامات وزارت بهداری و سازمان برنامه رسید و نظام آموزش با مطالعه برنامه های آموزشی این دوره در کشور ایالات متحده آمریکا و با همکاری مسئول آموزش مدیریت بیمارستان و در انگلستان با کمک مالی دانشگاه لیدس و مرکز مطالعات خدمات بهداشتی نافیلد تنظیم و مرتب گردید و طی چهار سال با همکاری آکادمی آرتوزهرست مشاور بیمارستانی مرکز نافیلد برنامه در حال اجرا بود تا اینکه زمان انقلاب فرهنگی این برنامه دستخوش تغییراتی شد و مجدداً پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و انقلاب فرهنگی در جلسه مورخ ۳/۴/۱۳۶۴ ستاد انقلاب فرهنگی براساس طرح دوره کارشناسی مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی که توسط شاخه مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی گروه پزشکی ستاد انقلاب فرهنگی تهیه شده و به تائید این گروه رسیده بود، برنامه آموزش این دوره رادر مقطع کارشناسی تصویب کرد.
شورای عالی برنامه ریزی کشور نیز در دویست و بیستمین جلسه خود در مورخ ۱۶/۴/۱۳۷۰ براساس طرح دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی که توسط کمیته تخصصی گروه پزشکی شورای عالی، برنامه ریزی شده و به تائید این گروه رسید، برنامه آموزش این مقطع را تصویب کرد. در حال حاضر این رشته تحصیلی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دوره دکترا در چندین دانشگاه کشور توسط اساتید مجرب این رشته تدریس می گردد.
تعریف
مديريت خدمات بهداشتي و درماني رشتهاي است چند نظامي، شاخهاي از علوم انساني با كاربرد در حيطه علوم پزشكي، كه مدير با هدايت تشكيلات انساني و اخذ تصميمات مطلوب و استفاده مؤثر و كارآ از منابع، مادي و انساني، از طريق برنامه ريزي، سازماندهي، هدايت و نظارت براي دستيابي به اهداف مؤسسات خدمات بهداشتي و درماني براساس نظام ارزشي مورد قبول جامعه، ايفاي نقش ميكند.
مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی دربرگیرنده مجموعه فعالیت ها و وظایف اساسی مدیریت شامل: ۱- برنامه ریزی، ۲- سازماندهی، ۳- هماهنگی، ۴- رهبری، ۵- کنترل و ... در عرصه بهداشت و درمان است. مدیر خدمات بهداشتی و درمانی باید قادر باشد نیازهای داخلی و خارجی سازمان را شناسایی کرده و به آنها پاسخ دهد و به عنوان یک هماهنگ کننده و رهبر در سیستم بهداشتی و درمانی در فراهم آوردن سلامت و رفاه اجتماعی افراد جامعه تلاش کند. یک مدیر خدمات بهداشتی و درمانی بایستی با اصول و ضوابط مراکز بهداشتی و درمانی و بیمارستانها آشنا باشد و در جهت استفاده بهینه از منابع موجود گام بردارد. در حقیقت مدیر خدمات بهاشتی و درمانی باید به عنوان یک استراتژیست دارای دیدگاه های بلندمدت و جامع باشد.
اهداف کلی
هدف كلي از برنامه آموزشي دانشجويان كارشناسي مديريت خدمات بهداشتي و درماني، تأمين نيروي انساني توانمد براي پذيرش مسئوليتهاي اداري و اجرايي واحدهاي مختلف بهداشتي و درماني بمنظور افزايش كارآيي و اثر بخشي و ارتقاءابعاد كيفيت خدمات سازمانهايي است كه عهده دار سلامت جامعهاند. وجوه اهداف كلي عبارتند از :
- توسعه تفكر آزاد و خلاق در جهان پويا و پيچيده كنوني .
- توسعه مهارتهاي مديريتي در زمينه رهبري سازمانهاي نظام سلامت .
- توسعه مهارتهای انسانی و ارتباطی در زمينه مديريت سازمانهای نظام سلامت
- توسعه مهارتهاس اقتصادس و مالس در زمينه نظام سلامت
- توسعه دانش فنس و كارآزمودگس از طريق پژوهش و برگزارس دورههاي كارآموزس در نظام سلامت
- ارتقاء توان تجزيه و تحليل و پيشبينس تحولات آينده در نظام سلامت
- توسعه اخلاق حرفهای در مديريت و رهبری نظام سلامت
- ايجاد آمادگی برای عهده دار شدن پست كارشناسی و مديريت اجرايی در سازمانهای بهداشتي و درمانی
وضعیت رشته مدیریت خدمات بهداشتی در جهان
رشته مديريت بيمارستان در سال ۱۹۳۴ ميلادی برای نخستين بار در دانشگاه شيكاگو آمريكا در سطح كارشناسی ارشد، طی يك دوره يكساله كه بعد به دوره دو ساله تبديل گرديد، ايجاد شد. در سال ۱۹۸۳ در حدود ۵۱ برنامه آموزشی در سطح كارشناسی ارشد اين رشته به تصويب وزارت بهداری آمريكا رسيد كه منجر به فراغت از تحصيل حدود ۲۰۰۰۰ نفر در مقطع كارشناسی ارشد مديريت بيمارستانی در اين كشور گرديد. اصولاً موسسان و پیشگامان اصلی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی به صورت آکادمیک، صاحب نظرات آمریکایی هستند، اما این رشته تحصیلی در چندین کشور بزرگ دنیا مثل آمریکا، کانادا، استرالیا، آلمان، هندوستان، چین و انگلستان و ... تحت عناوینی چون: Management Hospital Health care management ، Health services management و ... به صورت آکادمیک و یا آموزشهای ضمن خدمت در حال آموزش و تدریس به دانشجویان و مدیران خدمات بهداشتی و درمانی است. این رشته تحصیلی در حال حاضر در دیگر کشورهای جهان نیز در حال گسترش می باشد.
توانایی ها و قابلیت ها
فارغالتحصيل رشته مديريت خدمات بهداشتي ـ درمانی به عنوان مدير بخش بهداشت و درمان عمدتاً با بيماران؛ يعني با ضعيفترين، مظلومترين، نيازمندترين، حساسترين و ناشكيباترين انسانها روبرو است و از سوی ديگر با استرس، اضطراب، كمبودها، نواقص، نارضايتیها و برخوردهای متنوع سروكار دارد؛ بنابراين بايد از پختگی، تحمل و شكيبايی برخوردار باشد. همچنين لازم است كه از نظر جسمي و روحی قوی بوده و در تصميمگيری قاطع باشد.در ضمن دانشجوی اين رشته بايد به دروس علومتجربی مثل فيزيك، شيمی، رياضی، زيستشناسی و همچنين زبان انگليسی مسلط باشد با چنین ویژگیهایی دانشجویان این رشته پس از اتمام دوران تحصیل خود به تواناییها و مهارتهای زیر دست پیدا می کنند:
- اداره امور بیمارستانها و واحدهای بهداشتی و درمانی براساس شیوهها و روشهای مدیریتی نو و اثربخش و متناسب با سازمانهای عرضه کننده خدمات بهداشتی و درمانی
- برخورداری از دانش و مهارتهای مدیریتی و هماهنگی فعالیتها و منابع سازمان از جمیع ابعاد آن (بهداشتی، درمانی، انسانی، فیزیکی، مالی، اطلاعاتی وغیره)
- پژوهش و تحقیق در زمینه چالشهای سیستم بهداشتی و درمانی کشور و ارائه راهکارهای مناسب در جهت حل و رفع آنها طراحی روشهای کارآمد و اثربخش در زمینه رفع مشکلات اقتصادی، اجتماعی و ... بهداشت و درمان
نقش دانش آموختگان
دانش آموختگان رشته مديريت خدمات بهداشتی و درمانی برای مشاغل كارشناسی و پستهای مديريتی برای سطوح مختلف مؤسسات و سازمانهای نظام سلامت كشور اعم از عمومی يا تخصصی، دولتی يا خصوصی، كلينيكها، شبكههای بهداشتی و درمانی آماده میشوند .
باتوجه به آموزشهای نظری و كاربردی كه اين دانشجويان در طی دوره آموزشی خود فرا میگيرند انتظار میرود كه پس از فراغت از تحصيل شايستگیهای لازم را جهت ايفای نقشهای مديريتی، اداری، اقتصادی، كارشناسی آموزش يا پژوهشی در زمينههايی مرتبط با دوره تحصيلی خود، كارشناسی بهداشتی يا درمانی در زمينههای مرتبط با دوره تحصيلی خود و كارآفرينی در زمينه خدمات بهداشتی و درمانی كه مطابق با وظايف سازمانی و حرفهای آنان است، را به عهده گيرند .
- مطالعه و بررسی در زمينه شناخت مسائل و مشكلات اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی، روانی و درمانی بيماران با مراجعه روزانه به بخشهای بيمارستان و تماس با پزشك و ساير مؤسسات درمانی و امدادی و مذاكره با بيماران
- شناخت سياستها و خط مشیها، استراتژیها، بررسی نيازهای آموزشی، برنامهريزی، اجرا و ارزشيابی دورههای آموزشی و آموزش ضمن خدمت كاركنان
- برگزاری و شركت در كنفرانسها، سمينارها، همايشها، كارگاهها و تنظيم و ارائه نظرات شركت كنندگان در قالب قطعنامه
- بررسی و اظهار نظر و تشخيص اولويت مسائل و مشكلات سازمانی براساس منابع و پيشبينی تغييرات در آينده و ارائه پيشنهادها و راه حلهای اجرايی مناسبی
- ارائه نظريات و پيشنهادات درمورد افزايش كارايی و اثربخشی سازمان باتوجه به مهندسی مجدد فرايندها و مهندسی ارزش .
- بررسی، مطالعه و كمك در طرحهای تحقيقاتی در زمينههای فوق