آشنایی با فرآیند دانش پژوهی آموزشی

منوی اصلی

یک دانشمند طی فعالیت دانش پژوهانه خود (scholarship) عرصه های دانش را با اتکا به توانمندیهای فکری (intellectual) بصورت خلاقانه (creative)، آگاهانه (informed) و منظم (disciplined) به پیش برده و یا دگرگون می سازد (Hansen and Roberts 1992). فعالیت دانش پژوهانه یا عالمانه از سال 1990 میلادی با انتشار نتایج تحقیقات بویر (Boyer 1990) بازنگری شد و از حیطه تحقیق و کشف دانش به سه حیطه دیگر نیز گسترده شد. این سه حیطه عبارتند از ادغام دانش رشته های مختلف، کاربرد دانش و آموزش دانش. بهره مندی از دانش زمانی مقدور خواهد بود که با روش موثری به دیگران انتقال یابد.
فرایند آموزشی یا انتقال دانش در واقع عبارت است از فعالیت هایی که منجر به ارتقاء آموخته ها و یادگیری می شود (Simpson, Fincher et al. 2007). علارغم اینکه فعالیت های آموزشی قسمت عمده ایی از عملکرد اعضای هیات علمی را تشکیل می دهد، ولی انتظارات در زمينه انجام تحقيقات معمول رشته تخصصی و انتشار نتايج آنها روز به روز بیشتر شده و تصميم گيري در مورد ارتقاي آكادميك اعضای هیئت علمی در عمل منحصراً براساس تعداد مقالات به چاپ رسيده كه معياري ملموس و قابل اندازه گيري است، صورت مي گیرد. اين مساله باعث شده است که اعضاي هيات علمي تاكيد خود را بر انجام پژوهش در حوضه تخصصی خود متمركز سازند و نقش خود را در آموزش و پو یایی آن سرسري بگيرند. از طرفی باید خاطر نشان کرد که هدف اصلی جذب هئیت علمی در دانشگاهها عبارت از عملکرد آموزشی و تدریس آنها می باشد.
چنانچه فعالیت پژوهشی در حوزه آموزش نیز گسترانیده شود، سبب خلق ارزش های بدیع و آثار مفیدی خواهد شد. بنیاد آموزشی کارنگی (The Center for Teaching and Learning)، تاثیر دانش‌پژوهی آموزشی را در سال 2008 به شرح ذیل ارائه کرده است:
1. کمک به برنامه ها و نوآوری در آموزش عالی
2. تغییر در تدریس معلمان و کمک به افزایش دانش ما در مورد فاکتورهایی که باعث این تغییر می‌شوند
3. تغییر در چگونگی فهم و درک بیان ما از یادگیری
4. تاثیر مستقیم و غیر مستقیم بر یادگیری و موفقیت دانشجویان
5. کمک به دانش در مورد شرایطی که بر مبادله و بهبود تعلیم و تربیت موثر است
6. ارتقا نقاط قوت برنامه های مربوط به حرفه‌های آموزش عالی و شیوه‌های آموزش
7. تاثیر بر فرهنگ زندگی آکادمیک
8. تغییر در تعریف و ارزیابی ما از دانش‌پژوهی
فعالیت دانش پژوهانه آموزشی می تواند در تمامی مراحل فرایند آموزش و یادگیری همانند برنامه های آموزشی، مدیریت و رهبری، مشاوره و راهنمایی، تدریس، ارزیابی و ... انجام شود که به جزئیات آن در شیوه نامه ارزشیابی فعالیت های دانش پژوهی آموزشی در آیین نامه ارتقاء اعضای هیئت علمی اشاره شده است (قابل مشاهده در بخش آیین نامه های وب سایت حاضر). نظر به اهمیت و تاثیر گذاری این نوع فعالیت ها، مشوق های مناسبی برای فعالیت های نوآورانه در حوزه آموزش در آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی منظور شده است بطوریکه پنجاه درصد امتیازات شرطی و غیر شرطی ماده 3 (بند پژوهشی) ارتقاء هیئت علمی از طریق این فعالیت ها قابل کسب می باشد (ماده 4 شیوه نامه ارزشیابی فعالیت های دانش پژوهی آموزشی).
مراحل انجام پژوهش در حوضه آموزش نیز همانند سایر پژوهش های رایج دارای 6 معیار به نام معیارهای گلاسیک می باشد (Glassick, Huber et al. 1997). قیاس بین دو مقوله پژوهش در آموزش و پژوهشای رایج در جدول ذیل ارائه شده است (Jalili, Mirzazadeh et al. 2009).

روند اجرایی یک طرح دانش پژوهی آموزشی طبق دیاگرام ذیل صورت می گیرد.

منابع:
Boyer, E. L. (1990). Scholarship reconsidered: Priorities of the professoriate, ERIC.
Glassick, C. E., M. T. Huber, et al. (1997). Scholarship Assessed: Evaluation of the Professoriate. Special Report, ERIC.
Hansen, P. A. and K. Roberts (1992). "Putting teaching back at the center." Teaching and Learning in Medicine: An International Journal 4(3): 136-139.
Jalili, M., A. Mirzazadeh, et al. (2009). "The concept of scholarship: Educational scholarship and its application in Iran." Iranian Journal of Medical Education 9(2): 167-180.
Simpson, D., R. M. E. Fincher, et al. (2007). "Advancing educators and education by defining the components and evidence associated with educational scholarship." Medical education 41(10): 1002-1009.